Buzul Aşındırma Şekilleri ve Biçimleri
Buzullar, yerküresindeki en güçlü jeolojik güçlerden biridir. Hareketleri sırasında, altlarındaki kayaları aşındırarak ve sürükleyerek, eşsiz bir topografik manzara oluştururlar. Buzul aşındırması sonucu oluşan şekiller iki kategoriye ayrılabilir:
Buzul Aşındırma Biçimleri:
- Oyma: Buzulun altında yer alan kayalar ve topraklar, buzulun hareketleri sırasında yontularak, oyulurlar. Bu işlem, buzulun tabanındaki kayaların aşınmasına ve vadilerin derinleşmesine neden olur.
- Sıyırılma: Buzulun hareketleri sırasında, buzul altında bulunan malzemelerin yüzeyi, buzulun altındaki yüzeyle sürtünerek aşındırılır ve sıyrılır. Bu işlem, kayaların pürüzsüz bir hale gelmesine ve “buzulların cilaladığı kayalar” olarak adlandırılan oluşumların ortaya çıkmasına neden olur.
- Tırmanma: Buzulun yüzeyindeki taneler ve taşlar buzulun hareketleri sırasında yukarı doğru hareket ederler ve buzulun yüzeyini aşındırırlar. Bu işlem, buzulun kenarlarında ve yamaçlarında aşınma izlerinin oluşmasına neden olur.
- Kesme: Buzulun altında yer alan kayalar ve topraklar buzulun hareketleri sırasında sıyrılarak, kesilirler. Bu işlem, vadi yamaçlarının dik ve keskin bir hale gelmesine neden olur.
Buzul Aşındırma Şekilleri:
- U-Vadileri: Buzul aşındırması sonucu oluşan, derin ve geniş vadilerdir. Bu vadiler, buzulun uzun süre boyunca aynı yönde hareket etmesi sonucu oluşur.
- Sirkler: Buzulun başlangıç noktası olan, yarım daire şeklinde oyuklardır. Bu oyuklar, buzulun aşındırması ve kaya dökülmesi sonucu oluşur.
- Buzul Gölleri: Buzul aşındırması sonucu oluşan, vadi tabanlarında veya sirklerde yer alan göllerdir. Bu göller, buzulun erimesi sonucu oluşur.
- Hörgüç Kayalar: Buzul aşındırması sonucu oluşan, koyun sırtlarına benzeyen kayalıklardır. Bu kayalar, buzulun aşındırması ve kaya dökülmesi sonucu oluşur.
- Drumlinler: Buzulun altında biriken ve buzulun hareket yönüne paralel olarak uzanan, oval biçimli tepeciklerdir.
Sıkça Sorulan Sorular:
1. Buzul aşındırması hangi kayaç türlerinde daha etkilidir?
Buzul aşındırması, yumuşak kayaç türlerinde (kireçtaşı, kumtaşı) daha etkilidir. Sert kayaç türleri (granit) buzul aşındırmasına karşı daha dirençlidir.
2. Buzul aşındırması iklimi nasıl etkiler?
Buzul aşındırması, vadilerin derinleşmesine ve genişlemesine neden olur. Bu durum, alandaki drenaj sistemini etkileyerek, daha serin ve nemli bir iklime yol açabilir.
3. Buzul aşındırması hangi bölgelerde yaygındır?
Buzul aşındırması, geçmişte veya günümüzde buzul hareketinin olduğu bölgelerde yaygındır. Bu bölgeler arasında kutup bölgeleri, yüksek dağlar ve bazı kıyı bölgeleri yer alır.
4. Buzul aşındırması insan faaliyetlerini nasıl etkiler?
Buzul aşındırması sonucu oluşan U-vadileri, ulaşım ve tarım için uygun alanlar sunabilir. Buzul gölleri ise turizm ve rekreasyon açısından önemli olabilir.
Bir Cevap Yaz
